Yatırım Aracı Olarak Yatırım Fonu-1

Direkt olarak konuya geçmeden önce hatırlatmak isterim ki kaleme aldığım bu yazı yatırım tavsiyesi değildir 🙂 Konuyu en basit haliyle anlattığım ve rehber niteliğinde hazırladığım bu yazı dizisinin özellikle finansal okuryazarlığı olmayan kişiler için çok faydalı olacağını düşünüyorum. Merak ettiklerinizi ve eklemek istediklerinizi yorum kısmında paylaşırsanız serinin ikinci yazısı için bana yardımcı olmuş olursunuz.

Yatırım Fonu Nedir?

Yatırım fonu temel olarak yatırımcılardan toplanan birikimleri çeşitli menkul kıymetlerde (hisse senedi, altın, bono, kira sertifikası vb.) değerlendirmek amacıyla yönetilen bir yatırım aracıdır. Yatırımcı, fona yatırdığı birikim miktarı kadar fona katılım sağlamış olur (adeta bir şirkete ortak olup pay almak gibi fondan pay alıyorsunuz ancak fon yönetiminde söz hakkına sahip değilsiniz.). Fona katılan yatırımcı bu sayede hem birikimini profesyonel portföy yöneticilerine emanet etmiş olur hem de risk dağılımı ideal düzeyde yapılabildiği için maksimum faydayı elde etmiş olur. Yatırımcının yatırım yaptığı fon kar veya zarar edebilir. Her iki durumda da sahip olunan fon değeri değişiklik gösterecektir. Örnek vermek gerekirse A, 1 adet 100 TL değerinde “x serbest fon” katılma payı (katılma payı kişinin fon portföyüne kaç adet pay ile ortak olduğunu gösterir) almıştır. Alımın üzerinden geçen 15 günün sonunda yatırım fonu yapılan işlemlerden net olarak %20 zarar etmiştir. Mevcut durumda A’nın sahibi olduğu x serbest fon katılma payı 80 TL değerinde olacaktır. Verdiğim örnekteki büyük zarar gözünüzü korkutmasın çünkü piyasada her risk kategorisinde hemen her yatırımcıya hitap eden yatırım fonu mevcut.

Yatırım Fonu Çeşitleri

Sermaye Piyasası Kurulu şu an 13 adet yatırım fonu türü tanımlamıştır. Konu çok dağılacağı için tanımlarını serinin 2. yazısına bırakacağım. Fon çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Borçlanma Araçları
• Hisse Senedi
• Yabancı Hisse Senedi
• Koruma Amaçlı
• Değişken
• Değerli Maden/Emtia
• Katılım (Faizsiz Sermaye Piyasası Araçları)
• Para Piyasası
• Serbest
• Döviz Serbest
• Fon Sepeti
• Girişim Sermayesi
• Gayrimenkul Yatırım

Yatırım Fonu Nasıl Alınır?

İlk defa yatırım fonu alacak ve tecrübesi olmayan kişiler için en uygun platform şu an kullandıkları bankalarıdır. Bankanızın menüsünden yatırım kısmına bastığınızda sizden risk testini yapmanızı isteyecektir. Testin sonucunda da sizin hangi seviye yatırım fonlarına uygun olduğunuz söylenecektir. Yatırım fonlarını 1’den 7’ye kadar olan bir risk cetvelinde sıralıyoruz. 1 risk seviyesi en düşük riski ifade ederken 7 en yüksek risk seviyesini ifade ediyor. Kullandığınız banka kendi fonlarını size 7/24 (istisnaları mevcut) sunarken diğer şirketlere ait fonları sadece mesai saati içinde almanıza izin verecektir. Örnek olarak ziraat bankasının mobil uygulamasından birkaç görüntü paylaşacağım:

• 

• 

• 

1 numaralı yatırım hesaplarım bölümünde aldığınız yatırım fonlarını, bu fonların maliyetlerini ve günlük değerlerini, hesabınızda bulunan nakit parayı görebilirsiniz. 2 numaralı yatırım fonu kısmında ise elinizdeki fonları satmak veya yeni fonlar almak için kullanabilirsiniz.

Fon Alırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

1- Risk Derecesi: Alacağınız yatırım fonunun size uygun bir risk derecesine sahip olduğuna emin olun. Örneğin https://www.isportfoy.com.tr/tr/yatirim-fonu/TI1/TRL linkte bulunan “İş Portföy Para Piyasası Fonu” risk değeri 1 iken https://www.isportfoy.com.tr/tr/yatirim-fonu/IPJ/TRL linkteki “İş Portföy Elektrikli Araçlar Karma Fon” 6 risk değerine sahip. En yüksek risk değerinin 7 olduğu göz önüne alındığında bu elektrikli araçlar karma fonun herkese hitap etmeyeceğini anlayabiliriz.

2- Fonun Geçmiş Başarısı: Fonun geçmişteki başarısı gelecekteki başarısını göstermese de alacağınız riski ve karşılaşma ihtimaliniz olacak durumları görmenizi sağlayabilir. Yatırım fonlarının eski performanslarının nasıl inceleneceğini bir sonraki başlıkta anlatacağım.

3- Fon Yönetim Ücreti: Bazı fonların yönetim ücreti yıllık %1.50 gibi uygun bir oran olurken bazı fonlarda bu oran %4’e hatta daha fazlasına çıkabilmektedir. O yüzden bir yatırım fonuna yatırım yapmadan önce mutlaka fon yönetim ücretine bakmanızı tavsiye ederim.

4- Fonu Yönetecek Kişi veya Kurum: Yatırım fonunu yöneten kişi veya kurumların geçmişteki olumlu performansları sizin için bir seçme kriteri olabilir.

5- En Az Alınabilir-Satılabilir Pay Adedi: Bazı fonlarda pay alım-satım işleminde alt limit bulunmaktadır. Aracı şirket limitlere uymamanız halinde işleminizi gerçekleştirmeyecektir ancak zaman kaybı olmaması açısından dikkat etmekte fayda var.

6- Takas Süreleri: Yazımızın başında farklı kurumların fonlarını da kendi bankanızdan alabileceğinizi belirtmiştim. Fakat bu durumun şartları neredeyse her fon için değişiyor. Farklı kurum fonları kural olarak hafta içi ve mesai saatler içinde alınabilse de fon yöneticisi tarafından aksi belirlenmiş olabilir. Örneğin fon alım emrinin verdiğiniz günden itibaren 2 gün sonra alımın gerçekleşeceği veya satış emrini verdiğiniz günden sonraki gün satışın gerçekleşeceği kararlaştırılmış olabilir. Fon alım saatlerini ve takas sürelerini https://tefas.gov.tr‘de veya fonun internet sayfasında bulabilirsiniz. Aşağıdaki fotoğrafta Akbank’ın yönettiği fonları almak istersek karşılaşacağımız takas sürelerini görebiliriz. “T+1” sizin emri verdiğiniz günden itibaren 1 gün sonra işlemin gerçekleşeceğini (yani o anki fiyattan fonu alacağını) hesaba geçiş tarihi ise alınmış fonun hangi gün sizin hesabınıza geçeceğini gösteriyor.

Yatırım Fonu Ne Kadar Kazandırır?

Bu soruya verilecek cevap yatırım miktarına, yatırım süresine, tercih ettiğiniz yatırım fonuna göre büyük değişiklik gösterecektir. Fakat yatırım yapmadan önce yatırım fonlarının geçmiş zamanlardaki performansını görebilirsiniz. Bunun için https://www.tefas.gov.tr internet sitesine gittikten sonra aşağıda fotoğrafta işaretlenen “Fon karşılaştırma” butonuna basmanız yeterli. Ardından çeşitli filtreleme seçenekleriyle fonların performanslarını inceleyip karşılaştırabilirsiniz.

Gelir güzel peki ya gider?

Yatırım fonuna yatırım yaptığınızı ve kar ettiğinizi varsayarsak karşınıza üç adet gider kalemi çıkacak. Stopaj kesintisi ve yönetim ücreti ve bazen katılım payı alım-satım komisyon ücreti. Zarar etmeniz halinde ise stopaj vergisi ödemek zorunda değilsiniz. Stopaj, yatırım fonu payınızın satıldığı an elde ettiğiniz kar üzerinden %10 şeklinde kesilir. Burada önemli bir istisnadan bahsetmek uygun olacaktır. Hisse Senedi Yoğun Fon niteliğine sahip yatırım fonları %10’luk stopajdan muaftır. Yönetim ücreti, fonun profesyonel kişiler tarafından yönetilmesi karşılığında ödenen bir ücrettir. Her fonun farklı bir yönetim ücreti vardır. Yönetim ücretleri fonu yöneten şirketin internet sitesinde ve fon tüzüğünde belirtilir. Fon yönetim ücreti her gün fonun değeri üzerinden özel olarak hesaplanır ve aylık olarak fondan tahsil edilir. Stopajdan farklı olarak yönetim ücreti kar üzerinden değil yatırım değeri üzerinden hesaplanır. Yani siz zarar etseniz dahi sizden yönetim ücreti tahsil edilecektir. Bazı fonlar pay alım-satım komisyon ücreti talep etmektedir. Yatırım yapacağınız fonun bu ücreti talep edip etmediğini fon tüzüğünden inceleyebilirsiniz.

Şimdi bir örnek ile bilgiyi somutlaştıralım. Said %6 yıllık yönetim ücreti olan 1000 TL değerindeki yatırım fonunu 6 ay süreyle elinde bulundurmuş daha sonra payını 1500 TL değerindeyken satmıştır. Öncelikle dikkat edilmesi gereken nokta %6 yıllık yönetim ücretinin aylık olarak alınması. %6’yı 12 aya eşit olarak dağıtırsak aylık %0.5 şeklinde fon yöneticisinin yatırımınızdan pay alacağını göreceksiniz. Bu ücret aylık olarak alındığı için satış sırasındaki değerini etkilemeyecektir. Payınızın değeri 6 ayda 500 TL arttığı için %10 şeklinde kesilen stopaj sonucu (50 TL) hesabınıza 1450 TL gelecektir.

Okuduğunuz için teşekkürler 🙂 Aklınıza takılan soruları yorum kısmında paylaşırsanız en kısa sürede cevaplayacağım.